Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego strefy chlorytowej

Przedrostek meta- oznacza, że przeobrażenia metamorficzne nie zatarły cech struktury i tekstury skały pierwotnej i możliwe jest rozpoznanie skały wyjściowej. W skale widoczne jest warstwowanie sedymentacyjne, wyrażone naprzemianległymi – metapyłowcowymi – jasnoszarymi laminami grubiej ziarnistymi  i metaiłowcowymi – ciemnoszarymi laminami drobniej ziarnistymi
Skałą wyjściową jest osadowa skała pyłowcowo-iłowcowa (rytmit pyłowcowo-iłowcowy).


    
 Metałupek pyłowcowo-iłowcowy przeobrażony w strefie chlorytowej  metamorfizmu regionalnego, opisywany jest w literaturze też jako fyllit.
Jarnołtówek, wyrobisko eksploatacyjne „Dewon”, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski

Odczytywanie zapisu skalnego Rodzaj zapisu – zapis tektoniczny

Struktury tektoniczne wykształcone w efekcie dwóch etapów deformacji fałdowej

 

                


Metapyłowiec sfałdowany w dwóch etapach deformacji D1 i D2
 Efekt fałdowania nałożonego młodszy fałd F2 nałożony na starszy fałd F1. Wzajemna relacja przestrzenna fałdów F1 i F2 dowodzi znacznej zmiany pola nacisków tektonicznych w drugim etapie deformacji D2 o około 900. Fałd pierwszej generacji F1 ma znacznie silniej zaciśnięte skrzydła od fałdu drugiej generacji F2.
Lokalizacja:
Metapyłowiec intensywnie zdeformowany, znaleziony przez J. Patałachę z Kazachstanu, geologa z AN SSSR – w zwietrzelinie zboczowej Bystrego Potoku, przy drodze Pokrzywna – Biskupia Kopa, w pobliżu skoczni narciarskiej, warstwy andelskohorskie, górny dewon, Góry Opawskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski
 
Co można odczytać w zapisie skalnym metapyłowca ?
  1. Wyraźną deformację,
  2. Rodzaj deformacji – deformacja ciągła (plastyczna) w efekcie której nie doszło do przerwania ciągłości lateralnej  warstwy ale do jej intensywnych wygięć, a więc jest to – deformacja fałdowa,
  3. Efekt deformacji –  fałdy powstałe pod wpływem nacisków bocznych,
  4. Istnienie dwóch etapów deformacji fałdowej; starszej deformacji D1 i młodszej deformacji D2 –  w efekcie których powstały dwie generacje fałdów: – generacja starszych fałdów F1 i – druga generacja fałdów młodszych F2  – nałożona na generację fałdów starszych,
  5. Różny stopień zaciśnięcia skrzydeł w fałdach  F1 i F2;
    • fałd starszy F1  jest fałdem wąskopromiennym  ma silnie zaciśnięte skrzydła,
    • fałd młodszy F2 jest fałdem średniopromiennym którego skrzydła są w średnim stopniu zaciśnięte,
  6. Różną miąższość strefy przegubowej w fałdach F1 i F2 – fałd F1 ma znacznie zwiększoną miąższość strefy przegubowej w stosunku do miąższości skrzydeł, fałd F2 ma zbliżoną miąższość strefy przegubowej do miąższości skrzydeł                                                                     
Znaczenie regionalne zapisu skalnego.  
Dobrze wykształcone dwie generacje fałdów w metapyłowcu dowodzą istnienia co najmniej dwóch etapów deformacji fałdowych w warstwach andelskohorskich.


Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego niskiego stopnia – w strefie chlorytowej

Metazlepieniec otoczakowy (meatpelit z otoczakami, metaiłowiec zlepieńcowaty) lokalnie z głazami

W skale została zachowana struktura (tekstura) grubookruchowa (zlepieńcowa), wyrażona  polimiktycznymi dobrze obtoczonymi otoczakami, rzadko głazami, spojonymi spoiwem pelitowym, pierwotnie ilastym. Szkielet psefitowy tworzą otoczaki (2-200 mm), rzadziej głazy ( > 200 mm). Lokalizacja: Jarnołtówek, wyrobisko eksploatacyjne „Dewon”, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski

Głaz z metazlepieńca sfałdowany w drugim etapie deformacji D2 oś fałdu F2 jest zgodna z dłuższą osią eliptycznego pierwotnie płaskiego głazu.Lokalizacja: Jarnołtówek, wyrobisko eksploatacyjne „Dewon”, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna.coll. K. Miszewski


Łupek zieleńcowy. Lokalizacja: Pokrzywna, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski


Zieleniec. Pokrzywna, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski


Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego niskiego stopnia – w strefie biotytowej

 

Fyllit biotytowy

Skałą wyjściową jest osadowa skała pyłowcowo-iłowcowa (rytmit pyłowcowo-iłowcowy). Warstwowanie sedymentacyjne skały wyjściowej zostało prawie całkowicie zatarte w efekcie blastezy biotytu.

Wielkość blastów biotytu dochodzi do około 1 mm. Lokalizacja: Jarnołtówek, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna.coll. K. Miszewski


 Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego średniego stopnia – w strefie granatowej
 Gnejs biotytowy z granatami
Lokalizacja:Terasa zalewowa Modi Khola, Pohkara, Nepal. coll. K. Miszewski

Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego wysokiego stopnia – w strefie staurolitowej
Łupek mikowy z kryształami staurolitów
 
Kryształy słupkowe staurolitu zbliźniaczone krzyżowo w kształcie krzyża greckiego, przerastające się pod kątem prostym. Lokalizacja: Półwysep Kola, Rosja, okaz zakupiony w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. coll. K. Miszewski

Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego wysokiego stopnia – w strefie sillimanitowej
Gnejs sillimanitowy z nodulami silimanitowymi
fragment rdzenia wiertniczego
 Nodule sillimanitowe:
  • są utworzone z fibrolitu (włóknistej odmiany sillimanitu),
  • mają kształt dyskoidalnych soczewek o średnicy do 2 cm i grubości do 3 mm,
  • często są zorientowane skośnie do foliacji.
 Foliacja – tekstura kierunkowa wyrażona równoległą orientacją dużych płaskich kryształów zwanych – blastami, powstających w efekcie krystalizacji i rekrystalizacji w warunkach metamorficznych.

Lokalizacja:Wzgórza Niemczańsko – Strzelińskie.coll. K. Miszewski


Nodule sillimanitowe występujące w zwietrzelinie gnejsów sillimanitowych:

  • mają kształt płaskich, dyskoidalnych, cienkich soczewek,
  • o średnicy do około 2 cm i grubości do 2mm,
  • są białe i bardzo twarde,
Lokalizacja: ścieżki polne w rejonie Witostowic i Nowolesia, Wzgórza Niemczańsko – Strzelińskie, Przedgórze Sudeckie. coll. K. Miszewski

Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego
 
Kwarcyt
  • jest skałą zwięzłą, twardą,
  • nie wykazuje łupliwości,
  • w składzie mineralnym wyraźnie dominuje kwarc, 
  • przy dotyku palcami przełamu skały nie wyczuwa się ziaren kwarcu.
Lokalizacja: Wzgórza Niemczańsko – Strzelińskie, Przedgórze Sudeckie. coll. K. Miszewski
 
Łupek kwarcytowy
Cechy diagnostyczne:
  • wyraźnie wykształcona foliacja,
  • barwa biała lub jasnoszara,
  • struktura drobnoblastyczna, tekstura łupkowa,
  • w składzie mineralnym wyraźna dominacja kwarcu powyżej 90% objętości, podrzędne ilości serycytu,
  • lokalnie na powierzchniach złupkowania widoczne są czarne igiełki turmalinu.
Lokalizacja: Krzywina k. Jegłowej, około 9 km na SE od Strzelina, warstwy z Jegłowej. coll. K. Miszewski
 

Kwarcyt daktylowy (Metazlepieniec)

  • jest niezwykłym fenomenem przyrodniczym wzbudzającym duże zainteresowanie nie tylko geologów i kolekcjonerów ale także i wielkich poetów,
  • był przedmiotem obserwacji i zainteresowania Johana Wolfganga Goethego do tego stopnia, że w 1823 r. napisał on traktat na jego temat,
  • ma barwę jasnoszarą, drobnoziarniste i równoziarniste tło skalne, w którym tkwią równolegle zorientowane, owalne w przekroju poprzecznym i wydłużone agregaty kwarcowe przypominające pestki daktyli o długości do około 10 cm.
Lokalizacja: Krzywina k. Jegłowej, około 9 km na SE od Strzelina, warstwy z Jegłowej. coll. K. Miszewski

Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach najwyższego stopienia metamorfizmu regionalnego w początkowym etapie migmatyzacji
 
Gnejs iniekcyjny z iniekcją granitoidu kwarcowo-skaleniowego w drobnolaminowany gnejs biotytowy. coll. K. Miszewski

 Skały ultrametamorficzne

Migmatyty

  • są skałami pośrednimi między skałami metamorficznymi a skałami magmowymi,
  • powstają na znacznych głębokościach
  • w procesie migmatyzacji,
  • nazwa pochodzi od greckiego słowa migma = mieszanina.
Migmatyty są utworzone z dwu podstawowych części różniących się genetycznie, petrograficznie i optycznie z ciemnego paleosomu i jasnego neosomu.
 
Paleosom jest zachowanym reliktem skały pierwotnej (osadowej, magmowej lub metamorficznej), który nie uległ przeobrażeniu w procesie migmatyzacji.
 
Neosom jest nowo powstałą, młodszą częścią migmatytu o składzie granitowym lub pegmatytowym, która w stanie upłynnionym intruduje w skały  reliktowe czyli paleosom, wzdłuż: szczelin, powierzchni warstwowania lub złupkowania.

Główne składniki migmatytów:
kwarc, skalnie, biotyt, muskowit, amfibole, granaty, sillimanit i kordieryt.
coll. K. Miszewski

Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regonalnego
Gnejs śnieżnicki oczkowo – smużysto – słojowy
 Okazy dydaktyczne
  • podłużny przekrój gnejsu z teksturą smużysto –słojową,
  • przekrój poprzeczny gnejsu z teksturą oczkową.
Lokalizacja: stok Czarnej Góry, rejon Śnieżnika, Kotlina Kłodzka, coll. K. Miszewski