Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego strefy chlorytowej
Przedrostek meta- oznacza, że przeobrażenia metamorficzne nie zatarły cech struktury i tekstury skały pierwotnej i możliwe jest rozpoznanie skały wyjściowej. W skale widoczne jest warstwowanie sedymentacyjne, wyrażone naprzemianległymi – metapyłowcowymi – jasnoszarymi laminami grubiej ziarnistymi i metaiłowcowymi – ciemnoszarymi laminami drobniej ziarnistymi
Metałupek pyłowcowo-iłowcowy przeobrażony w strefie chlorytowej metamorfizmu regionalnego, opisywany jest w literaturze też jako fyllit.
Jarnołtówek, wyrobisko eksploatacyjne „Dewon”, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski
Odczytywanie zapisu skalnego Rodzaj zapisu – zapis tektoniczny
Struktury tektoniczne wykształcone w efekcie dwóch etapów deformacji fałdowej
Metapyłowiec sfałdowany w dwóch etapach deformacji D1 i D2
Efekt fałdowania nałożonego młodszy fałd F2 nałożony na starszy fałd F1. Wzajemna relacja przestrzenna fałdów F1 i F2 dowodzi znacznej zmiany pola nacisków tektonicznych w drugim etapie deformacji D2 o około 900. Fałd pierwszej generacji F1 ma znacznie silniej zaciśnięte skrzydła od fałdu drugiej generacji F2.
Lokalizacja:
Metapyłowiec intensywnie zdeformowany, znaleziony przez J. Patałachę z Kazachstanu, geologa z AN SSSR – w zwietrzelinie zboczowej Bystrego Potoku, przy drodze Pokrzywna – Biskupia Kopa, w pobliżu skoczni narciarskiej, warstwy andelskohorskie, górny dewon, Góry Opawskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski
Co można odczytać w zapisie skalnym metapyłowca ?
- Wyraźną deformację,
- Rodzaj deformacji – deformacja ciągła (plastyczna) w efekcie której nie doszło do przerwania ciągłości lateralnej warstwy ale do jej intensywnych wygięć, a więc jest to – deformacja fałdowa,
- Efekt deformacji – fałdy powstałe pod wpływem nacisków bocznych,
- Istnienie dwóch etapów deformacji fałdowej; starszej deformacji D1 i młodszej deformacji D2 – w efekcie których powstały dwie generacje fałdów: – generacja starszych fałdów F1 i – druga generacja fałdów młodszych F2 – nałożona na generację fałdów starszych,
- Różny stopień zaciśnięcia skrzydeł w fałdach F1 i F2;
- fałd starszy F1 jest fałdem wąskopromiennym ma silnie zaciśnięte skrzydła,
- fałd młodszy F2 jest fałdem średniopromiennym którego skrzydła są w średnim stopniu zaciśnięte,
- Różną miąższość strefy przegubowej w fałdach F1 i F2 – fałd F1 ma znacznie zwiększoną miąższość strefy przegubowej w stosunku do miąższości skrzydeł, fałd F2 ma zbliżoną miąższość strefy przegubowej do miąższości skrzydeł
Znaczenie regionalne zapisu skalnego.
Dobrze wykształcone dwie generacje fałdów w metapyłowcu dowodzą istnienia co najmniej dwóch etapów deformacji fałdowych w warstwach andelskohorskich.
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego niskiego stopnia – w strefie chlorytowej
W skale została zachowana struktura (tekstura) grubookruchowa (zlepieńcowa), wyrażona polimiktycznymi dobrze obtoczonymi otoczakami, rzadko głazami, spojonymi spoiwem pelitowym, pierwotnie ilastym. Szkielet psefitowy tworzą otoczaki (2-200 mm), rzadziej głazy ( > 200 mm). Lokalizacja: Jarnołtówek, wyrobisko eksploatacyjne „Dewon”, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski
Głaz z metazlepieńca sfałdowany w drugim etapie deformacji D2 oś fałdu F2 jest zgodna z dłuższą osią eliptycznego pierwotnie płaskiego głazu.Lokalizacja: Jarnołtówek, wyrobisko eksploatacyjne „Dewon”, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna.coll. K. Miszewski
Zieleniec. Pokrzywna, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna. coll. K. Miszewski
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego niskiego stopnia – w strefie biotytowej
Skałą wyjściową jest osadowa skała pyłowcowo-iłowcowa (rytmit pyłowcowo-iłowcowy). Warstwowanie sedymentacyjne skały wyjściowej zostało prawie całkowicie zatarte w efekcie blastezy biotytu.
Wielkość blastów biotytu dochodzi do około 1 mm. Lokalizacja: Jarnołtówek, warstwy andelskohorskie, Opolszczyzna.coll. K. Miszewski
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego średniego stopnia – w strefie granatowej
Gnejs biotytowy z granatami
Lokalizacja:Terasa zalewowa Modi Khola, Pohkara, Nepal. coll. K. Miszewski
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego wysokiego stopnia – w strefie staurolitowej
Kryształy słupkowe staurolitu zbliźniaczone krzyżowo w kształcie krzyża greckiego, przerastające się pod kątem prostym. Lokalizacja: Półwysep Kola, Rosja, okaz zakupiony w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. coll. K. Miszewski
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego wysokiego stopnia – w strefie sillimanitowej
Gnejs sillimanitowy z nodulami silimanitowymi
fragment rdzenia wiertniczego
Nodule sillimanitowe:
- są utworzone z fibrolitu (włóknistej odmiany sillimanitu),
- mają kształt dyskoidalnych soczewek o średnicy do 2 cm i grubości do 3 mm,
- często są zorientowane skośnie do foliacji.
Foliacja – tekstura kierunkowa wyrażona równoległą orientacją dużych płaskich kryształów zwanych – blastami, powstających w efekcie krystalizacji i rekrystalizacji w warunkach metamorficznych.
Lokalizacja:Wzgórza Niemczańsko – Strzelińskie.coll. K. Miszewski
- mają kształt płaskich, dyskoidalnych, cienkich soczewek,
- o średnicy do około 2 cm i grubości do 2mm,
- są białe i bardzo twarde,
Lokalizacja: ścieżki polne w rejonie Witostowic i Nowolesia, Wzgórza Niemczańsko – Strzelińskie, Przedgórze Sudeckie. coll. K. Miszewski
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach metamorfizmu regionalnego
- jest skałą zwięzłą, twardą,
- nie wykazuje łupliwości,
- w składzie mineralnym wyraźnie dominuje kwarc,
- przy dotyku palcami przełamu skały nie wyczuwa się ziaren kwarcu.
Lokalizacja: Wzgórza Niemczańsko – Strzelińskie, Przedgórze Sudeckie. coll. K. Miszewski
Łupek kwarcytowy
Cechy diagnostyczne:
- wyraźnie wykształcona foliacja,
- barwa biała lub jasnoszara,
- struktura drobnoblastyczna, tekstura łupkowa,
- w składzie mineralnym wyraźna dominacja kwarcu powyżej 90% objętości, podrzędne ilości serycytu,
- lokalnie na powierzchniach złupkowania widoczne są czarne igiełki turmalinu.
Lokalizacja: Krzywina k. Jegłowej, około 9 km na SE od Strzelina, warstwy z Jegłowej. coll. K. Miszewski
Kwarcyt daktylowy (Metazlepieniec)
- jest niezwykłym fenomenem przyrodniczym wzbudzającym duże zainteresowanie nie tylko geologów i kolekcjonerów ale także i wielkich poetów,
- był przedmiotem obserwacji i zainteresowania Johana Wolfganga Goethego do tego stopnia, że w 1823 r. napisał on traktat na jego temat,
- ma barwę jasnoszarą, drobnoziarniste i równoziarniste tło skalne, w którym tkwią równolegle zorientowane, owalne w przekroju poprzecznym i wydłużone agregaty kwarcowe przypominające pestki daktyli o długości do około 10 cm.
Lokalizacja: Krzywina k. Jegłowej, około 9 km na SE od Strzelina, warstwy z Jegłowej. coll. K. Miszewski
Skały metamorficzne przeobrażone w warunkach najwyższego stopienia metamorfizmu regionalnego w początkowym etapie migmatyzacji
Gnejs iniekcyjny z iniekcją granitoidu kwarcowo-skaleniowego w drobnolaminowany gnejs biotytowy. coll. K. Miszewski
Skały ultrametamorficzne
- są skałami pośrednimi między skałami metamorficznymi a skałami magmowymi,
- powstają na znacznych głębokościach
- w procesie migmatyzacji,
- nazwa pochodzi od greckiego słowa migma = mieszanina.
Migmatyty są utworzone z dwu podstawowych części różniących się genetycznie, petrograficznie i optycznie z ciemnego paleosomu i jasnego neosomu.
Paleosom jest zachowanym reliktem skały pierwotnej (osadowej, magmowej lub metamorficznej), który nie uległ przeobrażeniu w procesie migmatyzacji.
Neosom jest nowo powstałą, młodszą częścią migmatytu o składzie granitowym lub pegmatytowym, która w stanie upłynnionym intruduje w skały reliktowe czyli paleosom, wzdłuż: szczelin, powierzchni warstwowania lub złupkowania.
Główne składniki migmatytów: kwarc, skalnie, biotyt, muskowit, amfibole, granaty, sillimanit i kordieryt.
coll. K. Miszewski
Gnejs śnieżnicki oczkowo – smużysto – słojowy
Okazy dydaktyczne
- podłużny przekrój gnejsu z teksturą smużysto –słojową,
- przekrój poprzeczny gnejsu z teksturą oczkową.
Lokalizacja: stok Czarnej Góry, rejon Śnieżnika, Kotlina Kłodzka, coll. K. Miszewski