Pokrój kryształów
Cechą morfologiczną kryształów, ułatwiającą prawidłową identyfikację jest ich kształt czyli pokrój, który zależy od wymiarów kryształu w trzech wzajemnie prostopadłych kierunkach.
Kryształy zbliżone kształtem do sześcianu lub kuli o identycznych lub zbliżonych wymiarach w trzech prostopadłych kierunkach mają pokrój izometryczny (gr. isos = równy, w złożeniach jednakowy).
W zespole kryształów wyraźnie wydłużonych w jednym kierunku (osie „x” i „y” mają zbliżone niewielkie wymiary, a oś „z” ma znaczą długość)
Wyróżnia się w zależności od ich grubości:
- pokrój słupkowy – odmiany:
- długosłupkowy, krótkosłupkowy, beczułkowaty,
- pokrój pręcikowy,
- pokrój igiełkowy,
- pokrój włoskowy,
- pokrój włóknisty.
Niektóre pojedyncze kryształy włókniste nie są widoczne, ich grubość wynosi kilka mikrometrów.
Pojedyncze bardzo cienkie i wydłużone kryształy azbestów mają grubość 0,0001 mm.
W zespole kryształów płaskich, z uprzywilejowanym ich wzrostem zgodnie z poziomymi osiami „x” i „y”.
Przy braku wzrostu, lub minimalnym wzrostem zgodnie z osią „z” w zależności od ich grubości i kształtu wyróżnia się:
- pokrój łuseczkowy,
- pokrój blaszkowy,
- pokrój płytkowy,
- pokrój tabliczkowy – odmiana – grubotabliczkowy,
- pokrój listewkowy.
Kryształy tego samego minerału mogą wykazywać różne pokroje.
Nazwy niektórych minerałów zawierają ich charakterystyczne cechy morfologiczne wyrażające ich ogólny kształt:
anataz – z gr. anatasis = wydłużony,
sanidyn – z gr. sanis = płytka,
skapolit – z gr. skapos = pręt, lithos = kamień.
Formy występowania minerałów
Pojedyncze kryształy
Kryształ pirytu (FeS2)
o pokroju izometrycznym wykształcony w formie sześcianu
coll. K. Miszewski
Kryształ pirytu (FeS2)
o pokroju izometrycznym wykształcony w formie dwunastościanu pentagonalnego (pięciokątnego). coll. K. Miszewski
Kryształ fluorytu (CaF2)
o pokroju izometrycznym wykształcony w formie ośmiościanu
coll. K. Miszewski
Kryształ granatu
o pokroju izometrycznym wykształcony w formie dwunastościanu rombowego
Granaty mają zmienny skład chemiczny, są krzemianami: Mg, Al, Fe, Ca, Mn, Zr, V i Cr.
coll. K. Miszewski
Dwa zrośnięte kryształy leucytu (K[AlSi2O6])
o pokroju izometrycznym wykształcone w formie dwudziestoczterościanu deltoidowego
coll. K. Miszewski
Kryształ kwarcu (SiO2)
o pokroju słupowym wykształcony w formie sześciobocznego (heksagonalnego) słupa zakończonego piramidą heksagonalną
Podstawową cechą diagnostyczną kryształów kwarcu jest poprzeczne prążkowanie ścian słupa.
coll. K. Miszewski
Kryształ morionu (SiO2)
o pokroju słupowym czarna nieprzezroczysta odmiana kwarcu dymnego wykształcona w formie sześciobocznego (heksagonalnego) słupa zakończonego piramidą heksagonalną.
Ściany słupa są poprzecznie prążkowane. coll. K. Miszewski
Kryształ kwarcu (SiO2)
o pokroju pręcikowym wykształcony w formie sześciobocznego (heksagonalnego) pręcika zakończonego piramidą heksagonalną. Ściany słupa są poprzecznie prążkowane. coll. K. Miszewski
Kryształ kwarcu (SiO2)
o pokroju krótkosłupowym wykształcony w formie sześciobocznego (heksagonalnego) słupa bipiramidalnego. Ściany słupa są poprzecznie prążkowane. coll. K. Miszewski
Kryształ gipsu (CaSO4 x 2H2O)
o pokroju tabliczkowym. coll. K. Miszewski
Kryształ kalcytu (CaCO3)
pokroju słupkowym. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów biotytu o pokroju blaszkowym coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów muskowitu
o pokroju blaszkowym
Nazwa pochodzi od łac. vitrum muscoviticum = szkło moskiewskie. Płyty muskowitu pozyskiwane na Uralu, były wstawiane w przeszłości do otworów okiennych w domach i na statkach, a Moskwa była ośrodkiem handlu muskowitem (J. Żaba, Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II, Katowice, 2003). coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów aragonitu (CaCO3)
o pokroju słupkowym. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów antymonitu (Sb2S3)
o pokroju igiełkowym. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów uleksytu (NaCa[B5O6(OH)6 x 5H2O)
o pokroju igiełkowym uwodniony boran sodu i wapnia
Płytka igiełkowego skupienia uleksytu przecięta prostopadle do długości igiełkowych kryształów wykazuje właściwości naturalnego światłowodu i przenosi obraz z dolnej powierzchni na powierzchnię górną – stąd uleksyt jest też nazywany – kamieniem telewizyjnym. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów plumosytu
o pokroju włoskowym z Trepčy w Kosowie (Bośnia) była Jugosławia otrzymane w Muzeum Geologicznm w Skopie.
Plumosyt (Pb5Sb4S11 – antymonowa siarkosól ołowiu) jest odmianą boulangerytu, ma kruche kryształy coll. K. Miszewski
Skupienie sfilcowane skrytokrystalicznych włókien aktynolitu i tremolitu tworzące nefryt.
Nefryt jest skałą metamorficzną. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów pirytu (FeS2)
o pokroju izometrycznym. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów halitu (NaCl)
o pokroju włóknistym. coll. K. Miszewski
Skupienie kryształów barytu (BaSO4)
o pokroju tabliczkowym. coll. K. Miszewski