Formy występowania minerałów
Skupienia mineralne
Skupienia ziarniste
(ziarna obleczone)
Kuliste lub elipsoidalne ziarna o średnicy, najczęściej do kilkudziesięciu mm, i koncentrycznej lub koncentryczno – promienistej budowie, złożone z niewielkiego detrytycznego jądra i licznych koncentrycznych powłok tzw. korteksu, są najczęściej zbudowane z kalcytu i/lub aragonitu, wytrąconego chemicznie bez udziału żywych organizmów, tworzą się zwykle w morzach i jeziorach na niewielkiej głębokości, do kilku metrów, a perły jaskiniowe na dnie jaskiń krasowych w tzw. misach wypełnionych, kapiącą lub przepływającą, wodą krasową.
W zespole skupień ziarnistych wyróżnia się w zależności od ich wielkości i miejsca powstania:
- ooidy,
- pizoidy,
- perły jaskiniowe (perły krasowe) stanowiące rzadką odmianę ooidów lub pizoidów.
Formy występowania minerałów
Skupienia mineralne
Ooidy (ziarna obleczone)
- kuliste ziarna o średnicy poniżej 2 mm i budowie koncentrycznej lub promienisto-koncentrycznej, złożone z niewielkiego detrytycznego jądra i licznych koncentrycznych powłok przyrostowych (korteksu),
- są najczęściej zbudowane z kalcytu i/lub aragonitu, wytrąconego chemicznie bez udziału żywych organizmów,
- tworzą się zwykle w morzach i jeziorach na niewielkiej głębokości, do kilku metrów.
- W efekcie diagenezy ooidów powstają wapienie ooidowe (wapienie oolitowe).
coll. K. Miszewski
Pizoidy
(ziarna obleczone)
kuliste lub elipsoidalne ziarna o budowie koncentrycznej i średnicy powyżej 2 mm
- najczęściej utworzone z kalcytu i/lub aragonitu, a rzadziej z hematytu, limonitu, krzemionki,
- mają budowę identyczną jak ooidy, ale są od nich większe,
- powstają w efekcie chemicznego, a także i biochemicznego, wytrącania się składników z wód.
Nazwa pochodzi z gr. pisos = groch, ze względu na znaczne podobieństwo i wielkość. Skały osadowe zbudowane z pizoidów lub bogate w pizoidy określa się pizolitami. Wapień pizolitowy tworzący się w pobliżu gorących źródeł zwany jest też grochowcem.
coll. K. Miszewski
Perły jaskiniowe
(perły krasowe)
ziarna obleczone, utworzone z koncentrycznych powłok kalcytowych (lamin przyrostowych), otaczających detrytyczne jądro. Jądrem może być, niewielki fragment skały o nieregularnym kształcie (okruch) lub ziarno piasku.
Perły odznaczają się:
- dużym bogactwem kształtów,
- często wyszlifowanymi i błyszczącymi powierzchniami,
- regularną i wyraźną laminacją koncentryczną,
- nadzwyczaj niską porowatością,
- wysokim stopniem kulistości.
Powstają w zagłębieniach dna jaskiń krasowych wypełnionych wodą krasową.
Wielkość pereł waha się od kilku mm do kilku centymetrów.
Okazy dydaktyczne:
Przekroje poprzeczne kilkunastomilimetrowych pereł jaskiniowych z koncentrycznymi powłokami przyrostowymi otaczającymi ciemne jądro, – dar studenta grotołaza.
Przekrój poprzeczny dużej perły jaskiniowej z wyraźnie wykształconymi powłokami przyrostowymi kalcytowymi i aragonitowymi. Perła znaleziona przez studenta geologii w czasie ćwiczeń terenowych w rejonie Ameryki Środkowej.